الان که دارم این را می‌نویسم دو روز است که «صدا» ندارم. معمولاً سالی یکی دو بار در فصل مدارس این طوری می‌شوم. اما این دفعه شدید‌تر و طولانی‌تر شده؛ تا حدی که امروز کارم به «استراحت مطلق صوتی» کشیده.
در سه روز گذشته چهار تا کلاس داشته‌ام و اگر بخواهم سه جلسه سخنرانی دو روز آینده را برگزار کنم، اقلاً بیست و چهار ساعت نباید اصلاً حرف بزنم. حتی نجوا هم ممنوع است.
*
همان قدر که لال بازی‌های یک نفر برای نانوا و مغازه دار و متصدی پمپ بنزین عادی است، برای بچه‌ها هیجان انگیز و مفرح است. بازی کردن با پدر پرحرفی که امروز اصلاً صدایش در نمی‌آید و با زبان اشاره قصه می گوید، دوقلو‌ها را سرحال آورده!

ظهر جمعه، عزیز و خاله جان را سوار کردم که ببرم مولوی برای خرید پرده. نرسیده به چهار راه سیروس، جلوی مسجد حوض زدم کنار. دو تایی پیاده شدند و لنگ لنگان رفتند به پنجاه - شصت سال پیش. خاله جان هنوز روی زمین دنبال آن یک تومانی می‌گشت که کف مشتش گرفته بود و همین‌جا گم کرده بود و عزیز در خیالش رفته بود منزل بهبهانی که روضه‌خوان‌ها از صبح تا ظهر پشت سر هم روی صندلی می‌نشستند و روضه‌ی زنانه پیوسته برقرار بود.
انتهای کوچه، دو تایی، روبروی نانوایی سنگکی شاطر رحمان، فاتحه‌ای برای پدرشان خوانده بودند و اشکی ریخته بودند و برگشتند.

# تهران‌گردی

# خانواده

# قصه

من: سلام. میگم امسال تولدت چند نفر رو جمع کن یه شیرینی بده بلکه بختت باز بشه.
تو (بعد از چهارده ساعت تأمل): سلام. نیکبخت آن سر که سامانیش نیست.
من: بگو شیرینی نمی‌خوام بدم. دیگه چرا شعر می‌بافی؟
تو: اگه شما بگی من شام هم میدم. ولی ترجیحاً مناسبت بهتری پیدا کنید.
من: من که میدونی دنبال بهانه می‌گردم که شما رو دور هم ببینم. دست ما کوتاه و خرما بر نخیل...

# برادر

به قول سعدی: خدا کشتی آن‌جا که خواهد برد / وگر ناخدا جامه بر تن درد
یا به بیان فردوسی: برد کشتی آن‌جا که خواهد خدای  /  وگر جامه بر تن درد ناخدای
+
++

# قصه

هیشکی هیچ‌کاری نمی‌تونه براش بکنه.
همه ولش کردند.
+

# قصه

# قاب در قاب

خ. کاشانی؛ م. شیخ بهایی؛ م. ونک؛ خ. شهرآرا؛ خ. دماوند.
اصل و کپی شناسنامه‌ی پدر؛ قیمه سیب‌زمینی با مشاور مدیرعامل؛ پخش زنده‌ی توچال از طبقه‌ی دهم؛ ارسلان؛ حاج محمود؛ تقاطع یزد-قم؛ هشت صبح تا یازده شب.
*
بهش میگم: می‌دونی چرا الان این‌جا روی این صندلی روبروی تو نشسته‌ام؟
ده سال از من کوچکتر است. نمی‌داند.
بهش میگم: چون دقیقاً ده سال پیش روی اون صندلی که الان تو نشستی، نشسته بودم.
نمی‌فهمد. چرا باید بفهمد؟
*
و چقدر امروز هوای تهران شفاف بود؛ و چقدر امروز من به این کوه‌ها چسبیده‌ام؛ و چقدر آفتاب زمستانی خوبی بود؛
تو کجایی؟
تو کجایی؟

# تهران

# مرکز

در حال خودم بودم و برخلاف قاعده‌ی معمول که باید قبل از ورود به کلاس بزنم توی صورت روحم که برون‌ریزی نداشته باشد، بی‌هوا پانزده‌تا جوان شانزده هفده ساله همه‌ی هیجانشان را پرت کردند طرفم و یک آن قهقه‌ی نامعمولی، که در هر کلاسی نامعمول است و در کلاس‌های من نامعمول‌تر، همه‌ی فضا را پر کرد.
بعد از یک ماه امتحان، بعد از یک ماه دوری، مثل این‌که تشنه‌ای به آب رسیده باشد.
دو طرفه بودن این حادثه برایم غریب بود. تلنگری که بدانم چه چیزی را دارم ترک می‌کنم.

# مدرسه

تو: برای حل مشکل دوستی‌های افراطی و احساسی بچه‌های دبیرستان چه منبعی پیشنهاد می‌کنید؟
من: یه کتاب «دوستی خاله خرسه» دارم که دوقلوها می‌خونند. تقدیم کنم؟
تو: شاید برای سن بچه‌ها زیاد باشه ها!
من: خب پس به نظرم باب دوستی و برادری از کتاب میزان الحکمه و یا فصل آخر گلستان می‌تونه مفید باشه.
تو: اجرایی و عملیاتی است یا صرفاً نظری؟
من: جملات حکمت آموز یا احادیث کوتاه و نغز اگر همراه شرح مختصری به بچه‌ها ارایه بشه حتماً اثربخش است.

# تربیت

# دوست

برای ثبت در تاریخ می‌نویسم که این‌جا -و البته آن‌جا- هیچ‌کس با این تصمیم موافق نیست و تقریباً همه ناراحتند.
امروز آخرین جلسه‌ی من در شورا بود و در انتهای جلسه، ضمن تعارفات معمول، همه اطمینان دادند که پشیمان خواهم شد؛ علی‌الخصوص رییس بزرگ که قبلاً بدجوری مانعم شده بود و حالا فقط لبخند معنادار می‌زند.
ازشان خواستم دعا کنند که ابعاد این پشیمانی خیلی وسیع نباشد.
*
امشب قم سیاه‌پوش است.

۹ ربیع الثانی ۳۷
۳۰ دی ۹۴

# اداره

# هجرت

بایر (Beyer-1988) ده مهارت تفکر انتقادی را که برای بررسی روایی ادعاها، اظهارنظرها و تبلیغات مختلف لازم است به شرح زیر معرفی می‌کند:

۱- تشخیص بین واقعه‌های قابل اثبات با ادعاهای ذهنی؛
۲- تشخیص اطلاعات، ادعاها و استدلال‌های معتبر از نامعتبر؛
۳- تشخیص ناهمخوانی‌های منطقی در یک استدلال؛
۴- تشخیص جهت‌گیری ها؛
۵- تعیین نقاط قوت یک بحث یا یک ادعا؛
۶- تعیین درستی واقعی یک اظهارنظر؛
۷- تعیین معتبر بودن یک منبع اطلاعات؛
۸- مشخص کردن ادعاها و مباحث مبهم؛
۹- مشخص کردن پیش فرض های اعلام نشده؛
۱۰- مشخص کردن خطاهای منطقی.

# سواد رسانه‌ای

امروزه استریم شکل غالبِ سازماندهی اطلاعات در رسانه‌های دیجیتال است. استریم در هر شبکۀ اجتماعی و برنامۀ موبایل وجود دارد... هر جا که می‌روم پدیدۀ استریم را می‌بینم. گمان می‌کنم به‌زودی شاهد روزی خواهیم بود که سایت‌های خبری، کل محتوای خود را بر اساس همین اصول سازماندهی خواهند کرد. امروزه استیلای استریم نه‌تنها باعث شده تا بخش‌های عظیمی از اینترنت، اهمیت چندانی به کیفیت ندهند؛ بلکه موجبِ خیانتی عمیق به تنوعی است که درافقِ شبکۀ جهانی وب طراحی شده بود.

# سواد رسانه‌ای

ظاهراً به ازای هر یک خودکشی موفق، ۶۰ خودکشی ناموفق هم وجود دارد. +
چه خبر شده؟

# تربیت

# دانش آموز

# عقل

# مدرسه

پنجره‌ی اتاقشان شرقی است و شب‌ها که توی تخت‌شان دراز می‌کشند، چراغ را که خاموش می‌کنم، از پشت پرده‌ی توری، ماه معلوم می‌شود. -همین چیزهای زندگی در حاشیه‌ی کویر را دوست دارم-
*
تعمد داشته و دارم که بچه‌ها را با آسمان آشنا کنم. حتی یادشان داده‌ام که ماه را که می‌بینند سلام کنند. خیلی ساده و کودکانه دستشان را به طرف آسمان تکان بدهند و بگویند: «سلام ماه»
*
چند شب قبل مادرشان به تقلید از من رفته بود که موقع خواب، ماه را نشانشان بدهد. اواخر ماه بود و ماه نبود. مصطفی گفته بود: «ماه لوسه، نیست» و مادر متعجب مانده بود که این جمله یعنی چه؟
*
برایشان گفته بودم که خورشید مرد است و هر روز صبح اول وقت بیدار می‌شود و بالا می‌آید. اما ماه کمی لوس است. گاهی هست و گاهی نیست. گاهی چاق است و گاهی لاغر. گاهی زود می‌آید و گاهی دیر.
*
خورشید و ماه برای دوقلوها مثل دو تا دوست هستند که شخصیت‌های کاملاً انسانی دارند. این‌طوری کم کم با خلقت خدا آشنا می‌شوند.

# تربیت

# قصه

در یک خانه‌ی معمولی در تهران، حدود صد سال پیش^۱، خدا به «رضا^۲» از همسر دومش^۳ یک دختر داده بود به اسم «خدیجه^۴» و حالا که منتظر دومین فرزندش بود، خدا دوقلو نصیبش کرده بود. اسمشان را گذاشت «محمدرضا^۵» و «زهرا^۶».
قدم این دوقلوها برای «رضا» خیر بود و هنوز دومین بهار زندگی‌شان را ندیده بودند که پدر در کارش پیشرفت کرد^۷ و اوضاع زندگی‌شان روبراه شد. آن قدر کار و کاسبی^۸ «رضا» رونق گرفته بود که دوقلوها هنوز به مدرسه نرفته، خانه‌شان رفت آن بالا بالاها^۹ و حسابی مشهور شدند. «زهرا خانم» خیلی دوست داشت مثل برادر دوقلویش در فرنگ^۱۰ درس بخواند. اما پدرش روی دخترها غیرت^۱۱ داشت و اجازه نمی‌داد تنهایی در غربت بماند. به اصرار پدر در هفده سالگی ازدواج کرد^۱۲ و زندگی متفاوت او تقریباً از همین‌جا شروع شد...
*
این می‌توانست شروع زندگی‌نامه‌ی زنی باشد که چند روز پیش در نود و شش سالگی در ویلای شخصی‌اش در مونت کارلوی شاهزاده‌نشین موناکو مرد. زندگی آدم‌ها از دور خیلی شبیه هم است: یک روز به دنیا می‌آیند؛ مدتی در این دنیا می‌لولند و یک روز هم می‌میرند. مرور زندگی نود و شش ساله‌ی «والاحضرت اشرف پهلوی» چیزی بیش از همین سه جمله در بر ندارد. البته به نظرم به این‌ها باید این تصویر را هم اضافه کرد:

مراسم سومین ازدواج اشرف که در ۱۳۳۵ در سفارت ایران در فرانسه برگزار شد.
همه چیز این تصویر مضحک است: از عاقد سید (!) در سمت چپ تصویر تا آن خانم محترم (!) در سمت راست، هنرمند متعهد (!) وسط تصویر، ازدواج در سفارت (!) و حتی خود ازدواج (!)

---

۱. دقیقاً ۱۲۹۸ ه.ش.
۲. رضا سوادکوهی، فرمانده بریگاد قزاق
۳. تاج الملوک آیرملو. برخی او را سومین همسر رضاخان می‌دانند.
۴. بعدها به «والاحضرت شمس پهلوی» مشهور شد.
۵. اعلی‌حضرت شاهنشاه همایون
۶. بعدها به «والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی» مشهور شد.
۷. کودتا کرد و سردار سپه شد
۸. در ۱۳۰۲ نخست وزیر و در ۱۳۰۴ شاه شد
۹. سعدآباد تهران
۱۰. مثلاً سوییس یا فرانسه
۱۱. قبل از کشف حجاب البته
۱۲. با پسر قوام الملک شیرازی

# انقلاب

# تاریخ

# قصه

من: هفدهم دی بود. پنجشنبه هم بود. بی‌خود و بی‌جهت مدام به تو فکر می‌کنم. خوش باشی.

# برادر