ساختمان‌های قدیمی حال و هوای عجیبی دارند. مدام به این فکر می‌کنم چه آدم‌های رنگ به رنگی روزی زیر این سقف بوده‌اند و روی این پله نشسته‌اند و به این دیوار تکیه داده‌اند؟ هر چقدر که این ساختمان‌های قدیمی عمومی‌تر باشند،‌ هجوم انبوه این سوال‌ها به ذهنم بیش‌تر می‌شود. مثل یک بیمارستان، یک مسجد، یک مدرسه.
*
امروز به دبیرستانی در مرکز تهران قدیم رفتم که سال ۱۳۲۹ ساخته شده و هنوز پا بر جا بود. مجموعه‌ی نامتوازنی از ویرانی و بازسازی و خرابی و نوسازی در طول شصت سال. آنچه هنوز از دل ویرانه ها سر پا بود و نفس می‌کشید دو حیاط به هم مرتبط بود با دو طبقه اتاق و کلاس که همگی رو به حیاط گشوده می‌شد. در مرز دو حیاط چند درخت کهنسال؛ و در گوشه و کنار، نشانی‌هایی از تاریخ اجتماعی نیم قرن اخیر.
در راهروها و کلاس‌ها قدم می‌زدم و به این فکر می‌کردم که چه پسرهایی در این اتاق‌ها مرد شده‌اند؛ چه دانشمندانی پشت این میز و نیمکت‌ها باسواد شده‌اند و چه آدم‌های بی‌کاره و بی‌فایده‌ای در این حیاط دویده‌اند و فریاد کشیده‌اند. چقدر در این مدرسه خندیده‌اند و گریسته‌اند. چند نفر چند بار چند جای این بنا دست دیگری را گرفته‌اند و یا به کسی پشت پا زده‌اند...

*
می‌بینی؟ شب شده‌است و این فکرها رهایم نمی‌کند.

# تاریخ

# تهران

# قصه

# مدرسه

# پنجشنبه‌ها

در این سال‌ها چند بار دوستان متعددی از من درباره‌ی سیر مطالعاتی تاریخ اسلام نظر خواسته‌اند و به فراخور نیاز آن‌ها هر بار کتاب یا کتاب‌هایی را معرفی کرده‌ام.
امروز در پایگاه خوب و روزآمد «سخن تاریخ» این سیر مطالعاتی را دیدم و بسیار پسندیدم. هر چند که من فقط اندکی از این کتاب‌ها را خوانده‌ام. اما با کمی تحقیق مطمئن شدم که مجموعه‌ی خوبی را معرفی کرده‌اند. مجموعه‌ای کامل که معتبرترین و کم‌غلط ترین کتاب‌های تاریخ اسلام در زمان ما را در بر می‌گیرد.
«تاریخ‌نگاری اسلامی با گرایش شیعی» علمی پیشرو و تازه نفس است و دستاوردهای مورخین شیعه در دهه‌های اخیر بسیار قابل توجه بوده است. این نکته را از عدم حضور بسیاری از کتاب‌های مشهور تاریخی قدیمی در این فهرست در می‌یابید.

دریافت فهرست سیر مطالعاتی تاریخ اسلام

# اهل بیت

# تاریخ

# دوست

[تاج]
تشریفات کل شاهنشاهی

پیشگاه مبارک علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران

طبق اطلاع سفارت شاهنشاهی در بن آقای جری لوئیس هنرپیشه آمریکائی اظهار علاقه نموده است برای اجرای برنامه‌های هنری به ایران مسافرت و در صورت قبول اراده سنیه ملوکانه به اجرای برنامه نمایش مستقلی در پیشگاه مبارک اعلیحضرتین و خاندان جلیل سلطنت مفتخر گردد. مراتب شرف عرض پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر معروض گردید. مقرر فرمودند در این خصوص تحقیق بیشتری به عمل آید و مجدداً به شرف‌عرض برسد.
در اجرای اوامر مطاع مبارکه ملوکانه اقدم گردید شرایط مسافرت نامبرده به قرار زیر است:
- حق‌الزحمه مبلغ پنجاه هزار دلار
- بلیط هواپیما برای خود و چند نفر همراهانش از امریکا به تهران
- در اختیار گذاردن یک ارکستر 20 نفری در تهران بطور مجانی
- پرداخت هزینه اقامت در هتل درجه 1 برای خود و همراهانش

نامبرده ضمناً در نظر دارد ارکستری به نفع سازمان خیریه علیاحضرت شهبانوی ایران و کنسرت دیگری به طور آزاد برای همگان اجرا نماید. همچنین امکان دارد از یکی از برنامه‌های وی فیلمبرداری شود. وی یک نفر خواننده زن نیز به همراه خود خواهد آورد و موضوع برنامه‌های او همانست که معمولاً در لاس‌وگاس و پاریس و شهرهای مهم دیگر اجرا می‌نماید. مدت اجرای برنامه 60 الی 70 دقیقه خواهد بود و اوایل ژوئیه و یا یکی از ماهها سپتامبر یا اکتبر را برای آن تقاضا نموده است.
مراتب فوق از شرف‌عرض پیشگاه مبارک ملوکانه گذشت. مقرر فرمودند به شرف‌عرض پیشگاه مبارک علیاحضرت شهبانوی ایران معروض گردد تا اوامر مطاع مبارک شرف‌صدور یابد.

چاکر امیراصلان افشار

*
تاریخ نامه بین ۱۶ خرداد تا ۲۳ خرداد ۲۵۳۷ شاهنشاهی (همان ۱۳۵۷ خودمان) است.
منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

# فرهنگ

# انقلاب

# تاریخ

# ایران

به عنوان یک «معلم تاریخ معاصر ایران به رسانه اهمیت دهنده» لازم بود که استرداد را ببینم.

در یک جمله: «فیلم الکن و محترمی است در بیان تاریخ» و کاملاً بر روی پیش‌دانسته‌های مخاطب سوار است. یعنی اگر شما از اختلافات اشرف پهلوی و دکتر مصدق، سپهبد زاهدی و وابستگی‌هایش، رکن دو ارتش و ماجرای تسویه‌ی توده‌ای‌ها، تاریخ جنگ جهانی دوم و کنفرانس تهران و ... چیزی ندانید، از ماجرای فیلم بغیر از جلوه‌های ویژه سینمایی و تعلیق و کشش نیم‌بند داستان چیز دیگری دستگیرتان نمی‌شود.

پس دانش‌آموزان کلاس سوم دبیرستان من حداقل لازم است که دو بار فیلم را ببینند و در بین این دو بار هم یکی دو ساعت مطالعه و گفتگو درباره‌ی ابهاماتشان داشته باشند.

*
از نظر سینمایی هم استرداد از آن فیلم‌های درجه دویی است که هالیوود حداقل سالی چهل پنجاه تا می‌سازد و به یک‌بار دیدن می‌ارزد. هر چند که ایراد زیاد دارد و در یادها نمی‌ماند.
معلوم است که یخ عوامل سینمایی ایران با سالی یک فیلم در این سطح باز نمی‌شود و با این سرعت محال است که جایی در عرصه‌ی بین‌المللی باز کنیم.

# تاریخ

# ایران

# رسانه

# سینما

بست روی سر عمامه پیغمبر را
رفت تا بلکه پشیمان بکند لشکر را

من به مهمانی تان سوی شما آمده‌ام
یادتان نیست نوشتید بیا؟ آمده‌ام

ننوشتید بیا کوه فراهم کردیم؟
پشت تو لشکر انبوه فراهم کردیم

ننوشتید زمین‌ها همه حاصلخیزند؟
باغ‌هامان همه دور از نفس پاییزند

ننوشتید که ما در دلمان غم داریم؟
در فراوانی این فصل تو را کم داریم

ننوشتید که هستیم تو را چشم به راه؟
نامه نامه «لک لبیک ابا عبدالله»؟

# اهل بیت

# تاریخ

# هیأت

پایه‌های شریعت موسویه بر ده فرمان حق تعالی بنا شده است و عیسویان در امتداد آنان علی‌الاصول میبایست این ده فرمان را محترم‌ترین بدانند. متن این ده فرمان بنا بر نقل تورات و تأیید برخی روایات شیعه چنین است:

۱- من خداوند خالق تو هستم که تو را از اسارت و بندگی مصر آزاد ساختم.
۲- تو را معبود دیگری جز من نباشد. هیچ تصویری از آنچه در آسمان و یا بر روی زمین و یا در آب است، نساز و آنها را پرستش ننما.
۳- نام خدای خالقت را بیهوده بر زبان نیاور (از آن سوءاستفاده نکن)
۴- روز شنبه را به یاد داشته باش تا آن را مقدس بداری.
۵- پدر و مادرت را احترام بگذار.
۶- قتل نکن و به مردم ظلم نکن.
۷- زنا نکن.
۸- دزدی نکن.
۹- در مورد همنوعت شهادت دروغ نده.
۱۰- چشم طمع به مال و ناموس دیگران نداشته باش.
در نتیجه آن یهودی یا نصرانی که به یکی از این ده فرمان بی‌اعتنایی کند، بزرگ ترین گناه را در آن شرایع کهن انجام داده است.
حال در شریعت محمدیه بزرگ ترین گناه کدام است؟ آیا یکی از این ده فرمان است؟ یا خدای محمد (صلی‌الله علیه و آله) امری دیگری را به عنوان بزرگ‌ترین گناه به مسلمانان می‌شناساند؟ می‌دانی چرا چنین است؟
*
عید شما مبارک.

# تاریخ

# اهل بیت

# توحید

# پیامبر

بچه‌های کلاس تاریخ معاصر در جلسه‌ی اول چنین پاسخ دادند:

۱- لذت (تاریخ پر از قصه‌ها و حکایت‌های جالب است که خواندن آن‌ها سرگرم‌کننده است.)
۲- نمره (واحد رسمی سال سوم دبیرستان است که اجباراً باید بخوانیم و بگذرانیم و نمره بگیریم.)
۳- تجربه (خواندن تاریخ زمینه استفاده از تجربه‌ی گذشتگان را ایجاد می‌کند- مطالعه وقایع)
۴- آینده (بررسی فراز و فرودهای تاریخی در گذشته می‌تواند راهنمای حرکت آینده باشد- تاریخ تحلیلی)

# تاریخ

# مدرسه

# کلاس

۲۸ بهمن ۱۳۵۷، یاسر عرفات، هانی الحسن و چند تن از مقامات فلسطینی در مدرسه‌ی علوی تهران نزد حضرت روح‌الله می‌آیند تا درباره‌ی حمایت انقلاب اسلامی ایران از مردم فلسطین صحبت کنند. در این دیدار مهم و تاریخی جملات جالبی بین حضرت امام و یاسر عرفات رد و بدل می‌شود که شما را به خواندن مشروح آن دعوت می‌کنم. اما در این میان قطعه‌ی زیر خواندنی‌تر است:

...
امام: همه حسابهایی که دولتهای بزرگ کرده‌اند، همه خطا از کار درآمد، برای اینکه یک مسئله الهی بود.
[عرفات:وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللهُ وَ اللهُ خَیْرُ الْماکِرینَ.]
امام: و این حسابها هم که می‌کنند، و بعدها می‌خواهند بکنند، آنها هم خطا از کار در می‌آید.
[عرفات: آنها می‌گویند زلزله‌ای رخ داده؛ ما می‌گوییم که انفجار نور روی داده. (۱) ما می‌گوییم دورانی که امت ما و منطقه ما آزاد و مستقل باشد فرا رسیده. مشکلات زیادی هست در پیش ولی در عین حال خوشبین هستم به آینده...]

در پاورقی صفحه ۱۸۲ از جلد ۶ صحیفه نور در توضیح (۱) آمده:
عبارت «انقلاب ما انفجار نور بود» که غالباً در شعارها استفاده می‌شود برگرفته از اظهارات فوق می‌باشد که به اشتباه به عنوان سخن امام خمینی تلقی شده است.

# روح‌خدا

# انقلاب

# تاریخ

ایران و مسئله فلسطین
بر اساس اسناد وزارت امور خارجه
(۱۸۹۷-۱۹۳۷ م / ۱۳۱۷ ش – ۱۳۱۵ ق)
علی اکبر ولایتی
تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶

این کتاب جالب و خواندنی بر اساس اسناد موجود در وزارت خارجه از اواخر دوره ی قاجار و اوایل دوره پهلوی تنظیم شده است. روند برخورد وزارت امور خارجه ایران با مسئله فلسطین و اشغال تدریجی آن پیش از جنگ جهانی اول تا شروع جنگ جهانی دوم بسیار درس آموز است. برای نمونه ببینید:

رییس مجلس عالی اسلامی فلسطین، حاج امین الحسینی در ۲۰ آبان ۱۳۱۰ با عزیمت به مصر و دیدار با سفیر ایران در آن کشور چنین درخواست نمود:
از طرف دولت شاهنشاهی مقرر شود نمایندگانی برای حضور در مؤتمر [دوم که به منظور آگاهی بخشی به مسلمانان از وضعیت فلسطین تشکیل شد] اعزام و هر گاه به طور رسمی اعزام نماینده را صلاح ندانسته و تصویب نفرمایند اجازه داده شود چند نفر از رجال و علمای معروف ایران که مستقیماً به بعضی از آن ها نیز مراجعه و تقاضا نموده اند،‌ دعوت مؤتمر [کنفرانس] را قبول و حضور به هم رسانند. (نامه مورخ ۱۳۱۰.۸.۲۲ به نمره ۱۰۹۵ سفارت ایران در مصر)

جالب است که دو نماینده ی اعزامی از طرف حکومت پهلوی اول به این کنفرانس یکی «حاج میرزا یحیی دولت آبادی» است که مذهب ازلی -شعبه‌ای از بابیه- دارد و دیگری «سیدضیاءالدین طباطبایی» نخست وزیر سابق ایران است که بعد از کودتای اسفند ۱۲۹۹ به دستور انگلیس در فلسطین اقامت دارد. جالب‌تر آن‌که سیدضیاء در این اجلاس به عضویت کمیته اجرایی کنفرانس درآمد و بعدها رییس کنگره اسلامی شد!

# فلسطین

# ایران

# فرهنگ

# تاریخ

این حرف و سخن کهنه ‏اى است که چرا کفاره گناهى را که دیوانه ‏اى در بلخ آلمان و اروپا کرد باید ما در شوشتر خاورمیانه بدهیم‏؟

جلال آل احمد، سفر به ولایت عزراییل، ص 92

*
آقا جلال، بهمن 1341 هفده روز با زنش مهمان دولت اسراییل بود و فرصت یافت تا از نزدیک آنچه را در کتاب ها می خوانده درباره ی اسراییل از نزدیک ببیند. حاصل این دیدار و تحقیقاتی دیگر می شود کتاب «سفر به ولایت عزراییل» که بسیار خواندنی و عجیب است.

# فرهنگ

# تاریخ

داش مشتی‌ها و اوباشان و از این طبقه مردمی که از هیچ مناهی و معاصی روگردان نیستند و در مرئی و منظر خاص و عام مرتکب هر نوع گناه و کار زشتی می‌شوند، همگی چپق‌های خود را شکسته و خرده تکه‌های آن را در جلو عمارت کمپانی انباشتند و با ناسزا گفتن به کمپانی رژی فریاد می‌کردند: «من شراب را علانیه و برملا می‌خورم و از هیچ باکی ندارم. ولی چپق را تا آقای میرزا حلال نکند دم هم نخواهم زد. من عرق را به امید شفاعت صاحب‌الزمان می‌خورم؛ چپق را به چه امید بکشم؟»

تحریم تنباکو، ابراهیم تیموری، شرکت کتاب‌های جیبی

به نقل از:
 چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه

# حماسه

# شیعه

# ایران

# تاریخ

# فرهنگ

...عجب خدمتی به ملت و مردم می‌کنید. هر کس هم که تریاک‌کش نبود حالا چپوق تریاک می‌کشد. قلیان چرس را عجب رواجی دادید. مرد که بی‌جهت قلیان را ترک نمی‌کند؛ لابد است برود یا تریاک بکشد و یا چرس یا هر نجاستی که گیرش بیاید سر قلیان بگذارد، بکشد و دیوانه شود...

از مکتوبات ناصرالدین‌شاه قاجار
خطاب به آیت‌الله العظمی سیدمحمدحسن حسینی (میرزای شیرازی)

نقل از:
چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه

# حماسه

# شیعه

# ایران

# فرهنگ

# تاریخ

در دوره‌ای که «اسکافی» مقام دبیری داشت، «ماکان کاکوی» راه عصیان پیش گرفت. «نوح بن منصور»، «تاش» را با عده‌ای سپاهی به جنگ او فرستاد.
در این جنگ «ماکان» کشته شد. «تاش» به «اسکافی» گفت: «کبوتر بباید فرستاد، بر مقدمه، تا از پی آن مسرع فرستاده شود. اما جمله‌ی وقایع را به یک نکته باز باید آورد...»
«اسکافی» دو انگشت کاغذ برگرفت و بنوشت: «اما ماکان فصار کاسمه والسلام» «ماکان» چون نام خویش شد، یعنی نیست و نابود گردید.
چون این کبوتر به امیر «نوح بن منصور» رسید، ازین فتح چندان تعجب نکرد که از این لفظ...

به نقل از نظامی عروضی
تاریخ اجتماعی ایران (ج ۴ – ب ۱)
مرتضی راوندی

# ادبیات

# تاریخ

از لحاظ تاریخی‌اندیشی ترجیح می‌دهم رییس الوزرای آتی سرزمین ایران از اهالی خراسان باشد؛ مردی از دیار خواجه نظام الملک و خواجه نصیر طوسی و شمس‌الدین محمد صاحب‌دیوان و برادرش عطاملک جوینی.
هر چند که از لحاظ وابستگی تاریخی نامزدها، دو نفر از اهالی ری، مؤلف کتاب تاریخ معاصر ایران –دوره‌ی متوسطه- هستند!

# حماسه

# انقلاب

# تاریخ

# فرهنگ

خب حالا در پایان امتحانات این ترم (و در حقیقت پایان امتحانات مقطع کارشناسی ارشد) باید از یک کشف علمی بی‌نظیر و نقش آن در تعالی تحصیلی در رشته‌ی تاریخ رونمایی کنم و آن چیزی نیست جز وسیله‌ی کمک آموزشی معجزه‌آسا و جادویی به نام «بالشتک».
انصافاً بدون استفاده از این وسیله‌ی کارآمد و ارزان امکان مطالعه‌ی کتاب‌ها و جزوات این رشته‌ی تحصیلی ناممکن است. استفاده از «بالشتک» با ابعاد تقریبی ۳۰ در ۳۰ سانتی‌متر در موقعیت‌های متعددی به پیشرفت مطالعات تاریخی کمک شایانی می‌کند که اهم آن‌ها بدین شرح است:
- توی قوس کمر  (در حالت نشسته و تکیه به پشتی)
- زیر آرنج راست (در حالت لمیده به این طرف)
- زیر آرنج چپ (در معدود حالات لمیده به آن طرف) *تذکر: کاشف محترم چپ‌دست می‌باشد.
- سفت چسباندن بالشتک به سینه و قرار دادن چانه روی آن (در حالت چهارزانو خم شده روی کتاب)
- زیر سر (در حالت مطالعه‌ی رو به سقف)
- زیر سر (در حالت چرت میان مطالعه)
- زیر سر (در حالت چرت بعد از مطالعه)
- زیر سر (در حالت استثنایی چرت قبل از مطالعه)

# دانشگاه

# تاریخ

چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه
روح الله حسینیان
انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بهمن ۸۷

نگاه کردن به تاریخ از دور، آن‌چنان دور که چهارده قرن را بتوانی در چهارصد صفحه جا بدهی کار ساده‌ای نیست و یقیناً نوشتن این کتاب هم کار ساده‌ای نبوده‌است. هر چند که شاید مخاطبان متخصص از غیرآکادمیک بودن بیان کتاب انتقاد کنند؛ اما مطمئناً بهترین کتابی‌ست که با این حجم می‌تواند عصاره‌ی چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه را با زبانی همه فهم برای مخاطب عام باز گوید.
روح‌الله حسینیان بر خلاف رسول جعفریان برای بیان تاریخ، خود را مقید به ذکر مکرر منابع ندانسته و هر چند در ذکر احوال اشخاص و وقایع عمیق نشده، اما تحلیل‌هایش را بی‌رودربایستی با خواننده در میان می‌گذارد و ابایی از این ندارد که به جانب‌داری از حرکت شیعه در طول تاریخ متهم شود.
به بهانه‌ی درس تاریخ سیاسی شیعه ۲ از خواندن این کتاب لذت می‌برم.

# انقلاب

# دانشگاه

# تاریخ

# اهل بیت