فروش خانه‌ی پدری
و
عبور هر روزه از کوچه‌های چهارسالگی
سپهر و تکبیری و جهانی
خانه‌ی رضا و محسن و حامد، محمد و ابوذر، فائز و نیما و مهرداد
دبستان و قنادی و روزنامه‌فروشی
خیاط پیر و بقال جوان

زوال معنای زندگی در مسیریاب موبایلی
این شکنجه‌ی چهل‌سالگی

توی راه برگشت از اهواز، دکتر جاسم پشت تلفن با نوه‌ی چهار ساله‌ش به عربی حرف می‌زد. داشت می‌گفت که رفیقم را می‌برم «مطار» و بعدش می‌آیم خانه. دختر کوچولو مادرش عرب است و پدرش فارس. عربی و فارسی را در خانه قاطی یاد گرفته. نفهمید که مطار یعنی چه و جاسم مجبور شد ترجمه کند «فرودگاه» و دخترک فهمید!
توی ذهنم فضای این خانه‌ی دو زبانه را مجسم کردم. بچه بخشی از جهان بیرون را از دریچه تلویزیون به زبان فارسی شناخته و زندگی خانوادگی‌ش را با زبان عربی جلو برده. کم‌کم مجبور می‌شود کلمات بیشتری را معادل‌یابی از یک طرف بکند. برای فارسی‌ها عربی پیدا کند و برای عربی‌ها فارسی.
نمی‌دانم در ذهن چنین آدمی چه می‌گذرد. چه دشواری‌هایی دارد و چه شیرینی‌هایی. وقتی بزرگ می‌شود سرعت فکر کردن او با سرعت فکر کردن ما چه فرقی دارد؟

ضرورتی نداشت که امشب، این‌جا باشم. اما حرمت دعوت‌کننده بیشتر از آن بود که «نه» بیاورم.
توی این شب‌های شلوغی، چسبیده به دانشگاه تهران، در لانه‌ی زنبور، تا ده شب حرف می‌زدند؛ و من عمدتاً شنونده بودم. دلیلی نداشت که چیزی بگویم. هر چند که ظاهرش این بود که من را دعوت کرده‌اند که حرف بزنم! وقتی میزبان در انتخاب میهمان اشتباه می‌کند؛ میهمان که نباید خودش را گم کند.
آفت به مزرعه‌ی گندم افتاده و برای درمان سراغ باغبان آمده‌اند. باغبان چه بگوید به زارعانی که نیمه‌عمر کشت و کارشان شش ماه است؟ ما از دو جهان دیگریم.

شب یکم: مدینه - علم

شب دوم: کوفه - جنگ

شب سوم: دمشق - غرب

شب چهارم: ری - زندگی

شب پنجم: بصره - سیاست

شب ششم: بغداد - تمدن

شب هفتم: مرو - شرق

شب هشتم: بیت المقدس - دین

شب نهم: مکه - ایمان

شب دهم: کربلا - شهید

دیشب مراسم چهلم عزیز منزل خاله جان

امروز مهمانی نورسیده دختردایی جان

فردا پاگشای عروس عمو جان

پس‌فردا ختم مادربزرگ باجناق

...
و هنوز
نان گندم خوب است
و هنوز
آب می‌ریزد پایین
اسب‌ها می‌نوشند.

در جهانی زندگی می‌کنیم که حتی کفن و دفن هم مستلزم طی کردن تشریفات اداری است. انفصال از خدمت و تسویه با دولت که حتماً فرایند پیچیده‌تری دارد.
کاغذبازی‌های مرکز دو ماهی در «گردش کار» اداری مانده بود. امروز بالاخره معلوم شد که اسنادِ تسویه یک جایی بین طبقه ۶ و ۴، گم و گور شده. رفتم و همه فرایند را یک صبح تا ظهر دوباره دستی جلو بردم. «از قضا» همین روزها یکی از خانم‌های دبیرخانه یا یکی از آقایان امور مالی ازدواج کرده بود و بدین مناسبت خجسته، در ستادِ مرکز جشنی برپا بود. کرونا و اداره‌ی نیمه تعطیل و کارمند در فرایند تسویه و شیرینی‌خوران ستادی‌ها. بعد از دو ساعت معطلی، در نهایت رایانه و تلفنم را تحویل گرفتند و کارتابلم را بستند و اجازه ورودم را باطل کردند.
*
سر ظهر که سلانه سلانه به طرف ماشینم می‌رفتم با خودم فکر کردم که از امروز دلم برای چه چیزهای این چهار-پنج سال تنگ می‌شود؟ ترافیک صبحگاهی نیایش؟ نه. خیابان سئول و سفارت کره؟ نه. جناب شیح بهایی و دانشگاه دخترانه؟ نه. فدراسیون فوتبال و ماشین‌های لاکچری؟ نه. مصیبت هر روزه‌ی پیدا کردن جای پارک؟ نه. احوالپرسی با حراست مرکز؟ نه. راهروهای شیک و اتاق‌های تمیز جلسه؟ نه. ناهارخوری تمیز و غذاهای شاهانه؟ نه. شیرینی و آجیل شب عید و خرمالو و پرتقال پاییزی؟ نه. میز چوبی و صندلی چرخدار و دمپایی راحتی؟ نه. امام جماعت باصفا و همکاران بی‌نوا؟ شاید. بچه‌های خدمات و راننده‌های کت و شلوار پوش؟ شاید. مهمان خارجی و تفاهمنامه همکاری؟ هرگز. رئیس گنده‌دماغ و مدیر بی‌اخلاق؟ هرگز. خالی‌بندی و خالی‌بازی و خاله‌بازی دولتی؟ هرگز.
توی مسیر برگشت یادم افتاد که هنوز ده‌ونک را دوست دارم و باغ ایرانی را و آن کوچه‌های باریک کج و کوله را و چراغانی شب کریسمس قلعه ارامنه را و یادم افتاد که این محله بهانه‌ای بود که گاهی آقازاده را ببینم و حیفم آمد که همین بهانه را هم از دست داده‌ام.
*
وسط کاغذبازی‌ها، دقایقی پنجره را باز کردیم و ماسک‌ها را کندیم و چند جمله‌ای با محمد درددل کردیم. یک گوشه‌ی مرکز نشسته درسش را می‌خواند و بچه‌اش را بزرگ می‌کند و در انتظار آینده‌ای نامعلوم است. کاری که من بلد نیستم. پرسید: «پشیمانی؟» گفتم: «نه. در این پنج سال پیر شدم؛ ولی کهنه نشدم. بی‌آبرو شدم؛ ولی باتجربه شدم و اگر قرار باشد باز هم زندگی کنم، نفرتی که در این سال‌ها از مدیران آسانسوری و آقازاده‌های نورچشمی انباشته کرده‌ام؛ قطب‌نمای خوبی است در مسیر حرکت به سوی قبر و قیامت.» مانده بود بخندد یا گریه کند.

نوجوان که بودم خیال می‌کردم که خیلی باکلاس است که کسی از «سل» بمیرد.
ـ فانتزی‌های یک دهه شصتی را به بزرگواری خودتان ببخشید ـ
«سل» را در رمان های کلاسیک قرن نوزدهمی خوانده بودم. آدم‌ها آن‌قدر سرفه می‌کردند تا می‌مردند. ابوالفتح صحاف هم توی هزاردستان «سل» داشت. هر چند که آخرش شعبون خان توی محبس راحتش کرد؛ ولی سفره‌اش را از دیگران جدا می‌انداخت و دائم توی دستمال یزدی سرفه می‌کرد.
خوبی از «سل» مردن این بود که ناگهانی نبود. قهرمان داستان یک گوشه روی تخت می‌افتاد و روزها و شب‌های زیادی سرفه می‌کرد تا می‌مرد.
مزیتش این بود که روزها و شب‌های زیادی وقت داشت تا برای مردن آماده شود.
*
توی قرن بیست و یکم، از «سل» مردن یک آرزوست؛ وقتی کرونا در چند روز به سرعت دخلت را می‌آورد.
همه‌چیز ساندویچی شده.
مریضی هم مریضی‌های قدیم.

دیروز بعد از شش ماه رفتم مرکز ملی. بعدش استاد را دیدم و درباره‌ی طرحی که جمعه زیر درختان گردو نوشته بودم حرف زدیم. شب استاد پیغام داد که طرح را تا یکشنبه ظهر باید بفرستیم برای پیرمرد پولدار بازنشسته‌ی سرمایه‌گذار. امروز از اول صبح تا نزدیک ظهر همه‌ی سکه‌ها را توی زمین کاشتیم تا عصری درخت سکه از آن سبز شود. بعد از ناهار هم رفتم استودیو و آخرین قسمت فصل اول را ضبط کردیم.
*
از دور که نگاه می‌کنی مثل این است که امروز باید روز مهمی باشد: پایان یک مرحله‌ی مهم و آغاز مرحله‌ی مهم‌تر.
اما این‌طور نیست: افتاده‌ایم در روال اداری پیرمردهای پولدار بازنشسته که معلوم نیست موافقند یا مخالف و فصل دوم برنامه از هفته‌ی آینده بدون هیچ تغییر خاصی پخش خواهد شد.
*
تا جایی که یادم هست همیشه همین‌طوری بوده. آن لحظات خاص و طلایی که توی فیلم‌ها پیش می‌آید و همه چیز ناگهان از این رو به آن رو می‌شود، فقط مال همان فیلم‌ها است. در دنیای واقعی همه چیز کش‌دار و غیرقطعی و نسبی و نامطابق با میل ما جلو می‌رود. همیشه همین‌طور بوده.

«آدم» حرکت که می‌کند، زمین هم می‌خورد؛
تندتر که برود، سخت‌تر زمین می‌خورد؛
دست و پایش هم می‌تواند بشکند؛
جمجمه‌اش هم گاهی خرد می‌شود؛

«پرنده» اما
بال‌ش می‌شکند؛
حتی اگر موتورسوار باشد.